1. Zilzila binoga qanday ta’sir ko‘rsatadi?
Zilzilada yer turli yo‘nalishlarda tebranadi. Bu quyidagilarga sabab bo‘ladi:• Devorlar va orayopmalarda gorizontal va vertikal yuklamalar,
• Bikr konstruksiyalar orqali uzatiladigan tebranishlar,
• Egiluvchanligi past va o‘ta mo‘rt materiallarning vayron bo‘lishi.
2. Nega g‘ishtning zilzilaga turg`unligi past?
G‘isht yuqori zichlik va mustahkamlikka ega, lekin unda jiddiy kamchiliklar mavjud:• Og‘ir massa – og‘ir konstruksiyalar zilzila paytida kuchliroq inersion ta’sir ostida bo‘ladi. Og`ir devorlar va binolar kuchliroq tebranadi.
• Bikrlik va mo‘rtlik – g‘ishtli devorlar tebranishga bardoshsiz bo‘lib, hatto sust seysmik turtkilarda ham yoriqlar yuzaga kelishi mumkin.
• Kuchsiz birikish – g‘ishtlar orasidagi qorishma keskin harakatda bo‘linib ketishi mumkin, bu qulash xatarini oshiradi.
• Salomatlik uchun xavf – qulayotganda g‘ishtli devorlar odamni bosib qolishi mumkin.
3. Gipskarton – yengillik va egiluvchanlik
Gipskarton devorlar va qoplamalar qator omillar tufayli zilzilaga bardoshliroqdir:• yengil massa – yengil devorlar binoga va uning poydevoriga kamroq yuklama tushiradi. Gipskarton devorli binoning o‘zi yengil bo‘ladi, demak zilzilabardoshligi yuqoriroq.
• Konstruksiya egiluvchanligi – metall profillar va GKQdan karkas tizimlari vayron bo‘lmay vibratsiyani yuta oladi.
• Ta’mirlash osonligi – agar gipskarton shikastlansa, uni ta’mirlash g‘ishtni qayta terishdan ko‘ra osonroq bo‘ladi.
• Xavfsizlik – yengil gipskarton konstruksiyalar salomatlikka zarar keltirmaydi. G‘ishtli devorlar qulashi odamlar uchun xavfli.
4. Zilzilabardoshlikni qiyoslash
• G‘ishtli devor: yoriladi, choklar buziladi, qulash ehtimoli bor. Og‘ir, xavfsiz bo‘lmagan binolar. «Yarim g‘isht» berilgan 4x3 metrli devor suvog‘i bilan kamida 2,5 tonna boʻladi, ikki tomondan 2 qavatli gipskarton devor esa, atigi 0,64 t. atrofida, ya’ni qariyb 4 barobar yengilroq, demakki, xavfsizroq.• Karkasli gipskarton devor: butun qoladi yoki minimal shikastlanishlar kuzatiladi. Binoni yengillashtiradi va xavfsiz qiladi.
Zilzila xavfi bor hududlarda ko‘pincha karkasli qurilishdan foydalaniladi, bunda devorlar yengil materiallar (masalan, gipskarton)dan ko‘tariladi, karkas esa asosiy yukni ko‘taradi. Bunday yondashuv ko‘p qavatli qurilishda ham qo‘llaniladi, bu binoni sezilarli darajada yengilroq qiladi.
